Lễ hội, văn hóa và… đồng hóa

Hôm trước, anh bạn nghiên cứu văn hóa có lời chê việc nhiều bạn trẻ đã cố tổ chức việc vui Trung Thu cho mấy đứa trẻ miền cao, những đứa trẻ dân tộc thiểu số luôn bị mặc định là thiếu ăn, thiếu mặc và cả thiếu những dịp vui chơi.

Một gia đình người H’Mông vẫn thu hoạch lúa theo phương pháp truyền thống khi phía trên họ là cuộc hò reo chinh phục đường núi trong một cuộc đua marathon. Ảnh: Internet

Lễ hội như mọi hình thức văn hóa khác, chảy từ cao xuống thấp, tức từ những nền văn hóa mang tính áp chế lan đến các nền văn hóa chịu ảnh hưởng. Điều này cũng không mới mẻ gì, Nguyên Sa nói từ lâu về việc giải Nobel văn học chịu ảnh hưởng từ những ngôn ngữ thống trị, những người như Tagore nếu không viết trực tiếp bằng tiếng Anh cũng khó có giải thưởng này. Vì thế, khi Mạc Ngôn được giải, thiên hạ đã nói đến việc tiếng Trung đã trở thành thứ ngôn ngữ có quyền lực.

Lễ hội ném còn của người Thái. Ảnh: VOV

Ở phía ngược lại, ngày lễ tình nhân (Valentine) đã định hình rõ nét trong văn hóa người Kinh như một ngày lễ tôn vinh tình yêu. Ngày ấy, tất nhiên, cũng chảy về từ phía bên kia đại dương chứ không phải lấy ngày từ phiên chợ tình đầy nhân văn, quyến rũ của người miền ngược, nơi người ta có thể khóc cho thỏa, uống cho say, ôm cho đầy… những mộng mị rồi trở về đời sống thường nhật.

Anh ném pao anh không bắt/ Em không yêu, quả pao rời rồi…

Đáng tiếc, những lễ hội ấy hoặc biến tướng, hoặc bị chê trách bởi những người chưa từng biết đến việc văn hóa dân gian cũng là một ngành nghiên cứu quan trọng. Cách nghĩ, cách phản ứng ấy, cũng là việc tự đồng hóa và chưa ý thức được về ý muốn đồng hóa.