Từ vụ Trường ĐH Đông Đô: xử lý thế nào với ‘học giả, bằng thật’?

Vấn đề đặt ra là làm sao để xử lý và ngăn ngừa vấn nạn nhức nhối này?

Cán bộ quản lý một trường ĐH ngoài công lập tại TP.HCM

“Phí chống trượt” cả chục triệu đồng

Kể về vấn nạn học giả bằng thật, chị N. – đã tốt nghiệp thạc sĩ năm 2018 – cho biết: “Trong quá trình tìm hiểu để học thạc sĩ, tôi thấy chất lượng đào tạo thạc sĩ của các trường rất khác nhau, không phải trường nào cũng nghiêm túc. Tôi chọn chứng chỉ tiếng Anh quốc tế, còn rất nhiều bạn bè tôi “chạy” cử nhân văn bằng 2 tiếng Anh”.

Chị N. kể một thực tế đau lòng: “Thi trường ĐH ở khu vực miền Bắc không được lại chạy vào Nam thi, với phí chống trượt lên tới cả chục triệu đồng. Tôi có người quen làm hiệu trưởng một trường tiểu học ở địa phương định học lên tiến sĩ với ý định sẽ chạy bằng tiếng Anh. Tôi đã nói thẳng nếu đã là hiệu trưởng thì không nên làm như thế, vì nếu bằng cấp bị phanh phui thì chức danh hiệu trưởng cũng không còn. Do đó, tôi thấy học thật hay học giả vẫn là lựa chọn của mỗi người”.

Trong khi đó, cán bộ quản lý một trường ĐH ngoài công lập tại TP.HCM vừa hoàn thành chương trình tiến sĩ cho biết thực tế có người đi “vẽ chữ” chứ không phải đi học. Theo ông này, một số người vẫn đi học tiếng Anh bình thường, đến lớp đầy đủ nhưng thực tế khả năng ngoại ngữ rất kém.

“Học tiếng Anh giao tiếp đã khó, trong khi đó chương trình cử nhân đòi hỏi nhiều hơn. Tuy nhiên việc thi cử lại diễn ra nhẹ nhàng, thậm chí có tiêu cực đảm bảo đậu. Do đó, trên hồ sơ, giấy tờ minh chứng họ vẫn có đầy đủ bài thi, bằng cấp thật nhưng kiến thức không đúng với thực tế giá trị của tấm bằng đó” – ông này nói.

Trường phải tuyển đúng người

Ở khía cạnh là nơi đào tạo và tuyển dụng, TS Phan Hồng Hải – hiệu trưởng Trường ĐH Công nghiệp TP.HCM – nói các loại bằng trong hệ thống văn bằng quốc gia đều có giá trị như nhau, nên trường không có quyền đưa ra các tiêu chí loại trừ khi tuyển dụng.

Tuy nhiên, bằng kinh nghiệm và các thông tin có được vẫn biết trường nào đào tạo tốt, uy tín và nghiêm túc, trường nào ít nghiêm túc hơn. Cùng bằng thạc sĩ, nhưng không phải chất lượng đào tạo đều như nhau. Kinh nghiệm thực tiễn cho thấy những người học từ các trường có truyền thống và uy tín phần lớn có kiến thức và kỹ năng tốt hơn.

“Tuy không công khai tiêu chí loại trừ, nhưng khi nhận hồ sơ, hội đồng tuyển dụng sàng lọc và ưu tiên những người tốt nghiệp từ các trường uy tín được vào vòng tiếp theo” – ông Hải cho biết thêm.

Nhiều năm ngồi hội đồng tuyển dụng, cán bộ một trường ĐH tại TP.HCM cho biết có trường hợp tiến sĩ bị loại, thạc sĩ lại trúng tuyển. Bằng cấp chỉ là tiêu chuẩn cứng khi tuyển dụng, chứ không phải tất cả.

Theo ông này, những người đã có bằng thạc sĩ, tiến sĩ dĩ nhiên sẽ có bằng cấp và chứng chỉ ngoại ngữ, tin học phù hợp và thuộc diện miễn hai môn này ở vòng đầu tiên.

Tuy nhiên, ở vòng 2, khi đối diện với hội đồng chuyên môn đơn vị tuyển dụng, ứng viên phải thể hiện kiến thức chuyên môn sâu và kỹ năng giảng dạy. Người nào học giả, hoặc kiến thức không chắc, sẽ bị lộ ngay.

“Khi nhận hồ sơ, trường có nắm qua thông tin nền của ứng viên. Tuy nhiên nếu chỉ dựa vào bằng cấp và các thông tin nền của ứng viên có thể đánh giá không đầy đủ, xác thực về năng lực của người đó.

Với môi trường đặc thù, trường phải tuyển đúng người có năng lực và kỹ năng phù hợp nên phỏng vấn chuyên môn sâu là cách đánh giá khá khách quan và chính xác” – ông này nhận định.

Tăng cường giám sát đào tạo văn bằng 2

Sau vụ Trường ĐH Đông Đô, đại diện Bộ Giáo dục và Đào tạo cho phóng viên Tuổi Trẻ biết việc rà soát thực hiện các quy chế đào tạo nói chung (trong đó có đào tạo văn bằng 2 ngôn ngữ Anh và các ngành khác) được kết hợp thường xuyên với các đợt kiểm tra, giám sát những điều kiện đảm bảo chất lượng hằng năm của Bộ.

Trong các năm 2019, 2020 Bộ Giáo dục và Đào tạo đã tăng cường giám sát việc đào tạo văn bằng 2 của các cơ sở giáo dục ĐH hơn những năm trước vừa để tránh trường hợp đáng tiếc như đã xảy ra với Trường ĐH Đông Đô, vừa để đảm bảo giám sát các trường thực hiện đúng những quy định về tự chủ chuyên môn theo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật giáo dục ĐH.

Đại diện Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng cho biết bộ vẫn khuyến khích việc đào tạo văn bằng 2 một cách nghiêm túc, chất lượng, bởi đây là đào tạo chuyển đổi để đáp ứng nhu cầu học tập của người lao động, bồi dưỡng tăng cường những kiến thức, kỹ năng phù hợp đáp ứng tốt hơn yêu cầu của công việc trong bối cảnh không ngừng thay đổi, đổi mới. Và hiện bộ không có quy định nào chỉ dành riêng cho đào tạo văn bằng 2 ngôn ngữ Anh.

“Vụ việc của Trường ĐH Đông Đô là trường hợp cá biệt với một số cá nhân cố tình làm sai, cố tình vi phạm. Về nguyên tắc trong đào tạo, các trường đã được mở ngành đào tạo chính quy (trong đó có các ngành ngôn ngữ), đã đào tạo sinh viên chính quy tốt nghiệp ra trường thì cũng có năng lực đào tạo văn bằng 2, với chỉ tiêu thuộc tổng chỉ tiêu phù hợp với năng lực đào tạo của trường.

Với các thông tư về chuẩn chương trình đào tạo và quy chế đào tạo ĐH mới sắp ban hành, Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ quy định chặt chẽ hơn về yêu cầu trách nhiệm báo cáo, giải trình của các cơ sở đào tạo, đồng thời tăng cường công tác giám sát, thanh tra, kiểm tra đối với các loại hình và trình độ đào tạo” – đại diện bộ cho hay.

Nhiều trường ngưng sử dụng bằng của ĐH Đông Đô

ĐH Quốc gia Hà Nội đã tạm dừng sử dụng văn bằng 2 ngành ngôn ngữ Anh do Trường ĐH Đông Đô cấp trong tuyển sinh đầu vào, cũng như xét chuẩn đầu ra cho đến khi có kết luận chính thức của cơ quan an ninh điều tra. Ngoài ra, ĐH Sư phạm Hà Nội có 4 học viên cao học và 4 nghiên cứu sinh; Học viện Báo chí và tuyên truyền cũng có 4 nghiên cứu sinh… Những trường này đều chọn phương án tạm dừng sử dụng văn bằng 2 của Trường ĐH Đông Đô và chờ kết luận của cơ quan điều tra.

Theo các trường, có một vấn đề là dù nhiều trường hợp học Trường ĐH Đông Đô học giả nhưng lại được cấp bằng thật với phôi bằng chuẩn của Bộ GD-ĐT.

“Trường ĐH Đông Đô đã tuyển sinh trái phép. Tuy nhiên phôi bằng trường này cấp cho người học lại là phôi bằng thật của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Vì thế có ý kiến cho rằng cần phải xác định xem người học nào đi học thật, người học nào không học vẫn nhận bằng của Đông Đô, trên cơ sở đó mới có thể ra quyết định” – một lãnh đạo trường ĐH nói.