Sau 2 năm thực hiện Nghị quyết số 39-NQ/TW ngày 17-4-2015 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về tinh giản biên chế và cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức (CBCCVC) cả nước mới chỉ giảm được 1,1% biên chế hành chính và sự nghiệp công. Do đó, từ nay đến năm 2021 phải giảm tới 8,9% biên chế. Đây là một nhiệm vụ rất nặng nề đòi hỏi sự vào cuộc của cả hệ thống với quyết tâm chính trị cao mới có thể hoàn thành mục tiêu nghị quyết đề ra (giảm tối thiểu 10% biên chế).
Tinh giản biên chế và cơ cấu lại đội ngũ CBCCVC nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ CBCCVC; thu hút những người có đức, có tài vào hoạt động công vụ trong các cơ quan đảng, nhà nước và tổ chức chính trị – xã hội, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế; góp phần nâng cao năng lực, hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị, tiết kiệm, giảm chi thường xuyên, cải cách chính sách tiền lương. Với mục tiêu đó, trong tinh giản biên chế, khâu quan trọng chính là việc xác định vị trí việc làm, thực hiện việc đánh giá, phân loại CBCCVC đúng thực chất thì mới có thể xác định được số lượng người làm việc hợp lý trong từng cơ quan, đơn vị.
Theo Nghị định số 108/2014/NĐ-CP ngày 20-11-2014 của Chính phủ về chính sách tinh giản biên chế quy định 7 trường hợp trong diện phải tinh giản biên chế đó là: Những CBCCVC không hoàn thành nhiệm vụ, không đạt tiêu chuẩn quy định về phẩm chất, năng lực, sức khỏe, trình độ chuyên môn, những người dôi dư do xác định vị trí việc làm và sắp xếp tổ chức nhưng không thể sắp xếp, bố trí được việc làm khác. Tuy nhiên, một thực tế đã và đang tồn tại hiện nay ở các cơ quan, đơn vị, địa phương là việc nhận xét, đánh giá CBCCVC hiện vẫn còn tư tưởng “dĩ hòa vi quý”, “tốt người tốt ta” nên ngại va chạm, không dám nói thẳng, nói thật “yêu nên tốt, ghét nên xấu” dẫn đến đánh giá chưa đúng thực chất, năng lực cán bộ.
Vì vậy, trong xếp loại hằng năm, hầu hết CBCCVC đều hoàn thành tốt, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, rất ít người không hoàn thành nhiệm vụ. Cũng do việc đánh giá không sát thực tế nên việc “chỉ mặt gọi tên” một CBCCVC “2 năm liên tiếp không hoàn thành nhiệm vụ” để đưa ra khỏi biên chế theo quy định là rất hạn hữu. Bên cạnh đó, một số cơ quan, đơn vị cho rằng, biên chế ở thời điểm thực hiện tinh giản biên chế chưa đảm bảo theo chỉ tiêu giao; do áp lực công việc các cơ quan, đơn vị luôn có nhu cầu tăng biên chế nên việc tinh giản biên chế tối thiểu đảm bảo 10% đến năm 2021 là rất khó khăn.
Để thực hiện tốt hơn chức năng, nhiệm vụ của cơ quan, đơn vị trên cơ sở sắp xếp, bố trí lại tổ chức hợp lý, cần tăng cường trách nhiệm và tăng năng suất lao động của CBCCVC. Qua đó, phát hiện những người không đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ để đưa vào diện tinh giản biên chế. Việc rà soát chức năng, nhiệm vụ để sắp xếp, kiện toàn tổ chức bộ máy theo hướng tinh gọn, hoạt động có hiệu quả là vấn đề cấp thiết. Đối với những cơ quan, đơn vị chưa xây dựng đề án tinh giản biên chế hoặc xây dựng chưa đạt mức tối thiểu 10% quy định sẽ không xem xét tuyển dụng mới, bổ sung biên chế khi được bổ sung nhiệm vụ hoặc thành lập mới tổ chức. Đặc biệt, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 02/CT-TTg ngày 6-1-2017 về việc đẩy mạnh thực hiện chủ trương tinh giản biên chế yêu cầu nếu đơn vị, địa phương nào chưa giảm được biên chế sự nghiệp năm 2016 thì năm 2017 phải phấn đấu giảm tối thiểu 3% biên chế so với biên chế được giao 2015.
Tinh giản biên chế cần lộ trình và mốc thời gian nhất định, không tiến hành giảm biên chế một cách nhất loạt, máy móc, cào bằng. Tuy nhiên, việc lập danh sách tinh giản biên chế cần đảm bảo công khai, minh bạch, công bằng, khách quan, đúng đối tượng. Tùy theo chức năng, nhiệm vụ và quy mô của cơ quan, đơn vị để quyết định tỷ lệ tinh giản biên chế nhằm đảm bảo chất lượng hoạt động. Ngoài ra, không lợi dụng tinh giản biên chế để giảm những người không cùng ê kíp, loại trừ những người đang làm được việc ra khỏi bộ máy nhà nước. Muốn thực hiện được điều này đòi hỏi quyết tâm chính trị cao của tập thể lãnh đạo đơn vị, đặc biệt là “đôi mắt sáng” và “cái tâm trong” của người đứng đầu để đưa ra quyết định đúng đắn.
