Thách thức cho tiến trình phi hạt nhân hóa từ vũ khí ngầm của Triều Tiên

Theo cây bút Joby Warrick của Washington Post, Triều Tiên có thể cất giấu ít nhất 20 đầu đạn hạt nhân trong các boong-ke được đặt ở đâu đó tại các khu vực đồi núi hiểm trở phía bắc thủ đô Bình Nhưỡng. Cho đến nay, Triều Tiên chưa cam kết công khai rằng nước này sẽ dỡ bỏ các đầu đạn hạt nhân, hoặc cho phép các thanh sát viên tiếp cận số đầu đạn hạt nhân này. Bình Nhưỡng cũng chưa tiết lộ về nơi lưu trữ các đầu đạn hạt nhân.

Washington Post cho rằng các hoạt động vẫn diễn ra hàng ngày tại phòng thí nghiệm phóng xạ hóa học gần khu phức hợp Yongbyon của Triều Tiên – nơi plutonium dùng để chế tạo những quả bom nguyên tử mới vẫn đang được chiết xuất từ các thanh nhiên liệu đã qua sử dụng. Chỉ cách phòng thí nghiệm này một con con sông nhỏ, các hoạt động thử nghiệm vẫn đang diễn ra tại lò phản ứng 20 megawatt – nơi sản xuất nhiên liệu hạt nhân đủ để chế tạo thêm vài quả bom nguyên tử nữa.

Các cơ sở này chỉ là một phần trong hàng trăm cơ sở được quy hoạch tại khu phức hợp vũ khí của Triều Tiên. Đây được cho là nơi vừa có thể sản xuất các vũ khí hóa học và hạt nhân phức tạp, vừa có thể che giấu tinh vi các vũ khí này dưới sự giám sát của cộng đồng quốc tế.

Cũng vì lý do này nên các chuyên gia trên toàn thế giới đã bày tỏ sự bất ngờ khi Tổng thống Trump trong tuần này tuyên bố mối nguy hiểm từ chương trình vũ khí được Triều Tiên theo đuổi suốt hàng chục năm qua đã được xóa bỏ. Nhà lãnh đạo Mỹ thậm chí còn viết trên Twitter rằng “không còn mối đe dọa hạt nhân từ Triều Tiên nữa”.

Tương lai phi hạt nhân hóa

Theo các chuyên gia về vũ khí và các cựu quan chức từng tham gia các cuộc đàm phán trước đây với Bình Nhưỡng, mặc dù hội nghị thượng đỉnh Mỹ – Triều vừa diễn ra tại Singapore có thể làm giảm nguy cơ chiến tranh cận kề, song việc xóa bỏ hoàn toàn mối đe dọa hạt nhân từ Triều Tiên vẫn còn là tương lai xa. Viễn cảnh đó cần đến nhiều yếu tố, bao gồm các cuộc đàm phán khó khăn, nhiều năm nỗ lực để giải giáp vũ khí cũng như quá trình xác thực, và quan trọng nhất là sự thay đổi hoàn toàn trong nhận thức của Triều Tiên về các cam kết giải trừ vũ khí hạt nhân.

Vài giờ sau khi Tổng thống Trump tuyên bố thành công của hội nghị thượng đỉnh tại Singapore, một số người cho rằng việc nhà lãnh đạo Mỹ tin có thể thay đổi Triều Tiên là một “ý tưởng ngây thơ”.

“Năng lực của Triều Tiên ngày hôm nay không khác gì so với một tuần trước đó”, Robert Einhorn, học giả tại Viện nghiên cứu Brookings và là cựu quan chức phụ trách kiểm soát vũ khí tại Bộ Ngoại giao Mỹ, nhận định. Ông Einhorn từng tham gia vào các cuộc đàm phán trước đây với Triều Tiên về chương trình tên lửa của Bình Nhưỡng.

Cho đến nay, cam kết công khai duy nhất của Triều Tiên liên quan tới kho vũ khí hạt nhân của nước này được gói gọn trong 19 chữ thể hiện trong tuyên bố chung được nhà lãnh đạo Kim Jong-un và Tổng thống Donald Trump ký kết hôm 12/6. Trong tuyên bố này, ông Kim Jong-un cam kết “hướng tới việc phi hạt nhân hóa hoàn toàn bán đảo Triều Tiên”. Cam kết này cũng không khác nhiều so với những lời hứa từng được các nhà lãnh đạo Triều Tiên đưa ra trong các cuộc đàm phán quốc tế từ đầu thập niên 1990. Trong khoảng thời gian hứa hẹn đó, Triều Tiên đã tiến hành 6 vụ thử hạt nhân và hàng loạt vụ phóng tên lửa tầm xa, thậm chí có những tên lửa mang đầu đạn hạt nhân đủ tầm bay tới Mỹ.

Sau hội nghị thượng đỉnh tại Singapore, hãng thông tấn quốc gia Triều Tiên (KCNA) cho biết nước này sẽ “tuân thủ nguyên tắc từng bước và hành động đồng thời” trong các cuộc đàm phán nhằm đạt được mục tiêu duy trì “nền hòa bình, ổn định và phi hạt nhân hóa” bán đảo Triều Tiên. Tuy nhiên, thông báo của KCNA không đưa ra những cam kết cụ thể về việc dỡ bỏ các vũ khí có sẵn hay phá hủy mạng lưới các nhà máy và phòng thí nghiệm sử dụng cho việc chế tạo các vũ khí mới.

Trong cuộc họp báo tại Hàn Quốc, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo thừa nhận việc giải giáp kho vũ khí hạt nhân của Triều Tiên có thể mất nhiều năm. Tuy nhiên, ông Pompeo nói rằng các cuộc đàm phán để xây dựng chi tiết cho chương trình phi hạt nhân hóa có thể bắt đầu từ tuần tới.

Triều Tiên cần làm gì?

Các chuyên gia vũ khí cho rằng vẫn còn nhiều bước cần phải làm, hoặc ít nhất là làm song song, trước khi có thể phá hủy bom nguyên tử và tên lửa của Triều Tiên. Trước hết, chính quyền Triều Tiên cần công khai các thông tin có thể kiểm chứng về các cơ sở chế tạo vũ khí của nước này, từ các lò phản ứng hạt nhân cho tới các boong-ke và đường hầm ngầm. Đây là nơi giới chức tình báo Mỹ tin rằng những vũ khí và trang thiết bị nghiên cứu tối tân của Triều Tiên được cất giấu.

Tiếp theo, Triều Tiên phải cho phép hàng trăm chuyên gia nước ngoài vào Triều Tiên để thị sát từng tòa nhà, kho lưu trữ, thậm chí có thể điều tra hàng chục cơ sở nghi vấn mà Bình Nhưỡng không liệt kê vào danh sách chính thức. Nếu được hoàn tất, các bước đi này sẽ tạo nền tảng cho việc giải giáp vũ khí hạt nhân thực sự. Đây là quá trình nan giải và có thể mất tới 15 năm để hoàn thành.

Mặc dù giới chức Triều Tiên đưa ra những tuyên bố tích cực sau hội nghị thượng đỉnh với Mỹ, song giới quan sát cho rằng Triều Tiên chưa quyết liệt từ bỏ vũ khí hạt nhân. Hành động cụ thể duy nhất của Bình Nhưỡng là phá hủy bãi thử hạt nhân Punggye-ri sắp sụp đổ hồi tháng 5 và một bãi thử tên lửa vào tuần trước.

Giới quan sát Triều Tiên vẫn hoài nghi về việc nhà lãnh đạo Kim Jong-un sẽ đồng ý từ bỏ toàn bộ kho vũ khí hạt nhân. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia nhận định hội nghị thượng đỉnh Mỹ – Triều đã thành công trong việc giảm nhẹ mối đe dọa với người Mỹ, ít nhất là cho tới thời điểm hiện tại, bằng việc tránh nguy cơ đối đầu hạt nhân giữa hai nước.

Theo Dân Trí