Người chế tác đàn tính trên quê hương Bình Phước

Là người dân tộc Nùng, sinh ra và lớn lên ở Lạng Sơn – một trong những cái nôi của đàn tính, hát then, từ nhỏ ông Nhuận đã được đắm mình trong câu then, câu lượn của các bà, các mẹ. Cứ như vậy, những câu hát then và tiếng đàn tính theo ông lớn dần, thấm sâu vào tâm trí và nuôi dưỡng tâm hồn ông.

Tuy không được học qua trường lớp về nghề chế tác đàn tính nhưng ông Nhuận lại rất am hiểu về loại nhạc cụ này. Từ năm 1987, ông bắt đầu mày mò làm ra những cây đàn tính đầu tiên. Ông cho biết, đối với đàn tính, bản thân vì yêu mà gìn giữ, nhớ thương mà quyết tâm làm, song có thời gian gián đoạn do điều kiện kinh tế gia đình khó khăn. Năm 2006, khi vào Bình Phước lập nghiệp, tại đây ông khôi phục việc chế tạo đàn tính, ôn lại đàn hát.

Ông Hoàng Đình Nhuận say sưa với cây đàn tính

Đối với đàn tính, các công đoạn chế tác đòi hỏi người nghệ nhân phải thực sự kiên trì, khéo tay thì mới tạo ra những cây đàn chất lượng. Đàn tính thuộc loại đàn dây, gồm 3 bộ phận chính: bầu đàn, cần đàn và dây đàn. Bầu đàn được làm từ những quả bầu già, tròn, rỗng ruột, kích thước vừa phải. Theo ông Nhuận, đây là khâu khó nhất trong quá trình làm đàn. Sau khi tìm chọn được những quả bầu ưng ý, sẽ đem cắt ngang khoảng 1/3 tính từ cuống đến giữa quả bầu, rồi đem ngâm nước khoảng nửa tháng. Giữa độ dài của cần đàn và độ lớn của bầu đàn cũng cần có sự tương đồng và phù hợp. Nếu cần đàn dài mà bầu đàn quá nhỏ thì chất lượng âm thanh giảm đi, không chuẩn…

Theo ông Nhuận, có thể mỗi vùng, mỗi địa phương có cách làm đàn tính khác nhau, mỗi người cũng có thể sáng tạo nên cây đàn mang dấu ấn cá nhân. Tuy nhiên, âm thanh của đàn thì phải chuẩn. Tiếng đàn tính vang lên lúc trầm, lúc bổng, lúc dặt dìu, lúc khoan thai chứ không được rè, bục… Đặc biệt, muốn có được cây đàn tốt, thanh âm chuẩn thì người thợ còn phải là người biết hát các điệu then, những quãng âm, nhạc lý cơ bản. Với cá nhân ông Nhuận, ông vừa biết hát điệu then vừa biết đánh đàn tính nên việc chỉnh dây đàn thường không mất nhiều thời gian.

Mỗi năm, ông Nhuận làm khoảng 20 cây đàn, trung bình một cây ông bán giá khoảng 700 ngàn đồng. Giá bán phải chăng, chất lượng đảm bảo nên có rất nhiều khách hàng trong và ngoài tỉnh tin tưởng tìm đến ông đặt mua. Ngoài ra, ông Nhuận còn là nhân tố tích cực trong các hoạt động văn hóa, văn nghệ của địa phương. Bằng tâm huyết, trách nhiệm, ông đã và đang là người “truyền lửa” cho thế hệ trẻ, đưa loại hình âm nhạc này gần gũi và phát triển hơn trong cộng đồng dân tộc Tày, Nùng. Qua đó, góp phần không nhỏ trong việc gìn giữ, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc tại địa phương.

Từ bao đời nay, đàn tính, hát then là món ăn tinh thần không thể thiếu trong đời sống sinh hoạt cộng đồng của người Tày, Nùng. Và càng quý hơn khi phong trào đàn, tính hát then đang phát triển rất tốt trên mảnh đất Bình Phước. Tuy nhiên, số người lưu giữ nghề làm đàn tính chẳng còn nhiều. Chính vì vậy, điều khiến ông Hoàng Đình Nhuận chế tác đàn tính không chỉ vì tình yêu âm nhạc truyền thống của dân tộc mình mà còn muốn thế hệ con, cháu sau này sẽ có nhiều người theo học, biết trân quý và giữ nghề.

Theo Báo Bình Phước