Các nhà nghiên cứu từ Đại học Khoa học Nông nghiệp, Đại học Stockholm, Thụy Điển, và Viện Công nghệ Hoàng gia KTH đã phát hiện ra lý do tại sao. Phát hiện này có thể dẫn đến những cách thức mới để chống bệnh sốt rét mà không sử dụng các loại hóa chất độc hại.
 |
| Muỗi thường thích hút máu, và hút rất nhiều máu từ người bị bệnh sốt rét. |
Trong bài báo được công bố trên tạp chí Science hôm thứ Năm vừa qua, các nhà khoa học Thụy Điển chỉ ra rằng, trong máu, ký sinh trùng sốt rét tiết ra một chất đặc biệt, bằng cách nào đó kết hợp với tế bào máu của người bị bệnh để tạo một mùi hương mà dường như đặc biệt hấp dẫn với muỗi.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), bệnh sốt rét giết chết khoảng 429.000 người mỗi năm, chủ yếu là trẻ em ở châu Phi. Nó lây lan khi muỗi đốt một người nào đó đã bị nhiễm bệnh, hút máu và cả ký sinh trùng, và sau đó tiếp tục đốt người khác.
Ngày nay, cách hiệu quả nhất để phòng tránh bệnh sốt rét là phun thuốc diệt muỗi và sử dụng màn chống muỗi để tránh bị muỗi đốt. Năm 2015, vắc-xin sốt rét đầu tiên trên thế giới được cấp phép nhưng nó chỉ hiệu quả trong khoảng một phần ba trẻ em được tiêm ngừa và vẫn chưa được WHO khuyến cáo sử dụng. Ký sinh trùng ngày càng trở nên kháng thuốc hơn đòi hỏi các nhà khoa học phải phát triển những phương pháp mới để giải quyết tình trạng này.
Trong nghiên cứu của mình, các nhà khoa học cẩn thận thả hàng trăm con muỗi – từng con một – vào một ống hình chữ Y dẫn đến hai lựa chọn: máu người trộn lẫn với các chất của ký sinh trùng sốt rét hoặc máu người bình thường. Khoảng 95 phần trăm số muỗi lao thẳng vào máu có chất của ký sinh trùng sốt rét.
“Ký sinh trùng sốt rét tạo ra một phân tử có tên là HMBPP, kích thích các tế bào hồng cầu trong máu người để giải phóng nhiều khí CO2 và các hợp chất dễ bay hơi có mùi không thể cưỡng lại được đối với muỗi truyền bệnh sốt rét. Các con muỗi cũng trở nên háu ăn hơn.” Ingrid Faye cho biết. Cô và các đồng nghiệp ở Đại học Khoa học Nông nghiệp Thụy Điển và KTH Hoàng gia Viện Công nghệ phát hiện ra rằng hầu hết muỗi sốt rét, bị thu hút bởi HMBPP máu, thậm chí ở nồng độ rất thấp.
Các con muỗi cũng bị thu hút một cách nhanh chóng hơn và hút nhiều máu hơn. Hơn nữa, những con muỗi này bị nhiễm trùng sốt rét nặng hơn, nghĩa là có một lượng lớn ký sinh trùng được sản sinh nhờ vào các dưỡng chất có trong máu.
Cả con người và muỗi đều không sử dụng HMBPP cho bản thân, nhưng các ký sinh trùng cần chất đó để có thể phát triển.
“HMBPP là một cách để ký sinh trùng sốt rét để kêu taxi, đó là một con muỗi, và tiếp tục lây lan cho các vật chủ tiếp theo,” Noushin Emami giải thích. Cô đã làm việc hơn ba năm trong dự án và đã thực hiện phần lớn các công việc thực tế phức tạp với các ký sinh trùng và muỗi tại Đại học Stockholm và tại Đại học Khoa học Nông nghiệp Thụy Điển.
“Đây có vẻ là một hệ thống hoạt động tốt, đã phát triển qua hàng triệu năm, có nghĩa là các ký sinh trùng sốt rét có thể tồn tại và lây lan cho nhiều người mà không giết chết vật chủ”, Ingrid Faye nói.
Cô cho rằng việc tạo ra một vắc xin có vẻ còn xa, nhưng đây là một bước tiến quan trọng trong cuộc chiến chống lại bệnh sốt rét khi mà chúng ta có thể tạo ra một cái bẫy sử dụng chính hệ thống của ký sinh trùng để thu hút và tiêu diệt muỗi.
Ngọc Thạch (Nguồn: tổng hợp và lược dịch từ Science Daily và AP)
