Hãy mạnh tay với tin giả!

Các chuyên gia trong lĩnh vực truyền thông, xã hội nhận định rằng tin giả có tác hại vô cùng lớn, vì thế không thể xem thường và cần có chế tài thật mạnh.

Lây lan như virus

Từ thời điểm dịch COVID-19 xâm nhập và bùng phát, hầu hết các tỉnh thành đều đã có nhiều chủ tài khoản mạng xã hội bị xử phạt hành chính vì đưa tin giả, nhưng tin giả vẫn phát tán tràn lan.

“Đừng coi thường tin giả và phải có ý thức phòng ngừa từ sớm” – đó là nhận định của ông Lê Quốc Minh, tổng biên tập báo Nhân Dân.

Là chuyên gia nghiên cứu về tin giả, ông Minh đánh giá tin giả đã âm thầm xuất hiện ở Việt Nam từ lâu nhưng ít người để ý, nhiều người vẫn chưa coi đây là vấn đề nghiêm trọng. Tuy nhiên có thể khẳng định rằng tin giả đang thực sự là một mối đe dọa cho xã hội.

“Chúng ta đã chứng kiến có rất nhiều nội dung vô thưởng vô phạt, thậm chí sai lệch, đã được người dùng mạng xã hội góp phần phát tán rộng rãi. Trong số những người chia sẻ các thông tin thất thiệt trên mạng xã hội có cả những nhân vật có uy tín, có ảnh hưởng, thậm chí được cho là “thạo tin” hơn nhiều người dùng khác, ví dụ như các nhà báo” – ông Minh thẳng thắn nhìn nhận.

Theo các chuyên gia tại Trung tâm Xử lý tin giả Việt Nam (VAFC), tin giả được tung ra dưới nhiều hình thức khác nhau, có thể nhằm vụ lợi nhưng cũng có thể chỉ để được lan truyền rộng khắp, “câu view, câu like” trên mạng xã hội.

Chính vì thế, tin giả thường được gắn với những thông tin, chủ đề “nóng” nhất, đang gây sự chú ý nhất. Và trong thời điểm này, dịch bệnh COVID-19, công tác phòng chống dịch bệnh đang là chủ đề được các “nhà sản xuất tin giả” sử dụng phổ biến nhất.

Ông Lê Quốc Minh phân tích: có những loại tin giả có vẻ vô hại, chẳng hạn là những nội dung đầy tính triết lý, câu chuyện về tình mẫu tử, từ bi, có thể là thông tin có thực nhưng được cắt ghép xào nấu nhằm câu view là chính.

Cũng có loại tin giả nhằm gây hoang mang dư luận khi ghép ảnh của các nhân vật nổi tiếng, đặc biệt là quan chức chính quyền, với những câu nói bị cắt xén hoặc thậm chí là bịa đặt.

Đặc biệt đáng ngại là mỗi khi có một vấn đề xã hội gây tranh cãi hoặc tạo ra các dòng dư luận trái chiều, xung đột thì tin giả càng có cơ hội sản sinh và lây lan như virus.

Tin giả “núp” trong cả nội dung tích cực

Qua theo dõi và sàng lọc, VAFC phân loại các loại tin giả xuất hiện theo các nhóm thông tin gồm: tin giả về chính sách, pháp luật; kinh tế, tài chính; y tế, sản phẩm y tế liên quan đến sức khỏe con người; thiên tai, dịch bệnh; an ninh quốc gia, trật tự an toàn – xã hội; tài khoản giả mạo; đường link lừa đảo và các lĩnh vực khác.

Tùy theo mức độ, VAFC phân chia tin giả thành hai mức độ: những thông tin không có thật, tin bịa đặt, vu khống được lan truyền trong xã hội và trên không gian mạng.

Loại thứ hai là tin sai sự thật, là những thông tin có một phần sự thật nhưng không hoàn toàn chính xác, tin xuyên tạc, bóp méo sự thật; tin không có cơ sở được lan truyền trong xã hội và trên không gian mạng.

Không chỉ như một số người quan niệm rằng tin giả chỉ mang nội dung tiêu cực thì hiện đang có xu hướng tin giả mang cả những nội dung tích cực, nhân đạo và cũng được phát tán rất mạnh bởi những tin giả này đánh vào tâm lý người dùng mạng xã hội.

Các chuyên gia của VAFC nhận định: “Một câu chuyện cảm động được nhiều tài khoản Facebook lan truyền, coi “bác sĩ Khoa” vừa qua như người truyền cảm hứng nhưng lại là câu chuyện giả dối, làm giảm đi ý nghĩa của những điều tốt đẹp trên thực tế đang được đội ngũ y tế và các lực lượng phòng chống dịch ngày đêm âm thầm thực hiện”.

Ông Lê Quốc Minh cho rằng không nằm ngoài xu thế chung của thế giới, mạng xã hội tại Việt Nam đang là mảnh đất màu mỡ giúp tin giả phát triển.

“Chưa có nghiên cứu nào cho thấy kỹ năng sử dụng mạng xã hội của người dùng Việt Nam kém hơn so với người dùng ở các nước trên thế giới hay trong khu vực, nhưng tôi cảm thấy lo ngại khi nhiều tin giả ở Việt Nam khá đơn giản mà vẫn lừa được khá nhiều người” – ông Minh phân tích.

Dẫn chứng, ông Minh nêu có những thông tin rất vô lý nhưng nhiều người vẫn xuýt xoa, phẫn nộ, mừng vui thật dễ dàng rồi còn kêu gọi bạn bè cùng trao đổi.

Nhưng cũng có nhiều loại tin giả được tạo ra với lớp lang vô cùng chuyên nghiệp và thực hiện trong một thời gian dài, khiến nhiều người không thể bình tĩnh nhận định và phát hiện trước khi chia sẻ, góp phần lan tỏa tin giả.

Còn theo đánh giá của các chuyên gia tại Cục Phát thanh truyền hình và thông tin điện tử, người dùng mạng xã hội khi dễ dàng like hoặc share một dòng trạng thái của người khác thì trong rất nhiều lần chia sẻ mà không cân nhắc, tìm hiểu kỹ nội dung sẽ không thể tránh khỏi việc chia sẻ nhầm những nội dung hoàn toàn giả mạo.

“Một người đăng nhầm tin giả có thể kéo theo rất nhiều bạn bè chia sẻ lại tin giả đó” – đại diện VAFC cho rằng một trong những giải pháp để chống tin giả cũng như hạn chế ảnh hưởng của tin giả là cộng đồng mạng không chia sẻ những nội dung chưa được kiểm chứng.

“Chúng tôi đã nhiều lần đưa ra khuyến cáo cộng đồng mạng, nhất là những người có ảnh hưởng trong xã hội không chia sẻ trên mạng xã hội nội dung thông tin chưa được kiểm chứng” – ông Lê Quang Tự Do, phó cục trưởng Cục Phát thanh truyền hình và thông tin điện tử, nhấn mạnh.