Chiến sự tại Ukraine: Hy vọng từ những hành lang nhân đạo

“Tất cả những gì chúng tôi mang theo là những thứ cần thiết, một bộ quần áo để thay nữa là đủ. Những thứ khác chúng tôi bỏ lại nhà”, một người dân Ukraine tên là Yana Tebyakina nói với Hãng tin Reuters khi đang chờ xe lửa sang Ba Lan. Hàng ngàn người đã đổ về TP Lviv với hy vọng tìm được nơi trú ẩn an toàn bên ngoài Ukraine.

Lối thoát cho thường dân

Cách Lviv hàng ngàn kilômet, hàng chục ngàn người Ukraine cũng đang chờ các hành lang nhân đạo được mở để rời đi một cách an toàn.

“Các hành lang nhân đạo và lối thoát cho người dân đã được mở, với sự phối hợp từ phía Ukraine. Bắt đầu từ 10h sáng 5-3 (giờ Nga, tức 14h cùng ngày giờ Việt Nam), Nga sẽ ngừng bắn và mở các lối đi nhân đạo cho dân thường rời Mariupol và Volnovakha”, Hãng tin Tass và Interfax trích thông báo ngày 4-3 của Bộ Quốc phòng Nga nêu rõ.

Không lâu sau khi lệnh ngừng bắn được ban bố, người phát ngôn lực lượng vũ trang Donetsk Eduard Basurin thông báo hai hành lang nhân đạo khác cho người dân Mariupol và Volnovakha với đảm bảo có thể di chuyển an toàn dưới sự giám sát của quân đội Nga.

“Người dân ở Mariupol hãy đi theo tuyến đường M23 Mariupol – Novoazovsk về phía đông. Người ở Volnovakha hãy chọn tuyến Volnovakha – Rybinske”, Interfax trích lời ông Basurin.

Việc mở hành lang nhân đạo ở hai TP Mariupol và Volnovakha rất đáng chú ý. Dù cả hai vẫn đang nằm trong sự kiểm soát của Ukraine (theo truyền thông các bên), nhưng lực lượng Nga và phe ly khai vẫn đang “vây rất chặt” hai TP này suốt nhiều ngày qua.

Có thời điểm điện, nước bị cắt tại Mariupol, thực phẩm thiếu thốn trong khi đạn pháo không dứt. Nếu Mariupol thất thủ, Nga sẽ kiểm soát được dải đất ven biển phía đông nam Ukraine, nối liền lãnh thổ chính của Nga và bán đảo Crimea.

Theo thông báo của chính quyền Mariupol, người dân chỉ có 5 tiếng để rời khỏi TP bắt đầu từ 11h (giờ địa phương, tức 16h ngày 5-3 giờ Việt Nam). Lệnh ngừng bắn ở Mariupol chỉ kéo dài trong 7 tiếng, bắt đầu 9h sáng giờ Kiev (14h giờ Việt Nam) và kết thúc lúc 16h cùng ngày.

Lộ trình cũng được công bố rộng rãi để người dân nắm được và khuyến khích họ lên các chuyến xe đặc biệt nếu không có xe riêng.

Ông Mykhailo Podolyak, cố vấn của tổng thống Ukraine, ước tính có khoảng 20.000 người muốn rời Volnovakha. Con số tại Mariupol là gấp 10 lần, lên tới 200.000 người trong tổng số khoảng 450.000 dân.

Tuy nhiên, tối 5-3 (giờ Việt Nam), không dân thường nào đến được các hành lang nhân đạo và Hội Chữ thập đỏ nói việc di tản sẽ không diễn ra trong thứ bảy.

Phía Ukraine đổ lỗi cho phía Nga vi phạm lệnh ngừng bắn khi tiếp tục tấn công tại hai TP, trong khi Nga cáo buộc “những phần tử theo chủ nghĩa dân tộc” ở Ukraine ngăn cản dân thường đi sơ tán.

Phép thử quan trọng

Hiện vẫn chưa rõ sắp tới TP nào được mở hành lang nhân đạo. Với số lượng thường dân muốn rời đi rất lớn, việc đảm bảo an toàn ở các hành lang nhân đạo trở thành vấn đề hệ trọng.

Hành lang nhân đạo ở hai TP này sẽ là phép thử cho những nơi khác đang bị bao vây. Nó cũng cho thấy mức độ nghiêm túc của các bên trong việc thực thi các cam kết hạn chế thương vong cho dân thường.

Nếu mô hình ở Mariupol và Volnovakha hiệu quả, điều đó cho thấy Ukraine và Nga thực sự có thể phối hợp ngừng bắn và đảm bảo an toàn cho người dân.

Có những rủi ro nhất định xét tới tình hình nhạy cảm hiện tại và nếu thiếu sự phối hợp giữa hai bên có thể làm bùng nổ các tranh cãi, cáo buộc qua lại. Điều này xuất phát từ thực tế đã diễn ra trong tuần qua.

Hôm 3-3, Bộ Quốc phòng Nga thông báo mở hành lang nhân đạo cho người dân rời khỏi Kiev, Kharkov và Mariupol. Phía Nga sau đó cáo buộc những nhóm theo chủ nghĩa dân tộc Ukraine và chính quyền Kiev đã ngăn cản người dân rời đi.

Ngày 5-3, không lâu sau khi lệnh ngừng bắn ở Mariupol có hiệu lực, người đứng đầu Cộng hòa nhân dân Donestk tự xưng Denis Pushilin cảnh báo hành lang nhân đạo cho người dân theo hướng TP Zaporizhia là “không an toàn”.

“Các tiểu đoàn chủ nghĩa dân tộc Ukraine đang hoạt động ở đó và đã có các hành động khiêu khích”, ông Denis Pushilin nói thêm.