Mối quan hệ của Iran với Mỹ đã giảm xuống mức thấp mới sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump rút khỏi thỏa thuận hạt nhân – nhưng thực tế họ đã có một lịch sử gây sốc.
Tổng thống Mỹ Donald Trump đêm qua đã gây choáng váng cả thế giới khi ông tuyên bố rút Mỹ hoàn toàn khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran. Iran đã phải chịu đựng động thái này và đe dọa sẽ khởi động lại chương trình vũ khí hạt nhân của mình. Thỏa thuận hạt nhân đã khiến Mỹ đình chỉ các biện pháp trừng phạt miễn Iran hứa sẽ không phát triển các thiết bị hạt nhân. Tuy nhiên, Iran và cuộc đụng độ mới nhất của Mỹ đã xảy ra khiến mối quan hệ trở nên tồi tệ thậm chí có những dự đoán dẫn đến chiến tranh.
Người Iran biểu tình chống lại Mỹ.
Báo Anh Daily Star Online đã tiết lộ lý do thực sự khiến Iran ghét Mỹ. Thái độ của Mỹ đối với Iran bắt nguồn từ cuộc cách mạng Iran vào năm 1979, đã chứng kiến sự lật đổ nhà cai trị độc tài của Shah. Shah được coi là một con rối cho Mỹ và thậm chí có cáo buộc nhúng tay vào cuộc đảo chính được cho là đã được dàn dựng bởi CIA.
CIA bị cáo buộc đã dàn dựng cuộc đảo chính để loại bỏ thủ tướng được bầu dân chủ Mohammed Mossadegh vì đã quá gần với Liên Xô. Và người Iran đã kết thúc giao dịch giữa Shah và Mỹ bằng cuộc cách mạng năm 1979.
Sự ủng hộ của Mỹ đối với Saddam Hussein trong cuộc chiến kéo dài 8 năm với Iraq từ năm 1980 và 1988 cũng khiến Iran chống lại Washington.
Mỹ bị cáo buộc cho phép Saddam sử dụng các cuộc tấn công hóa học vào các lực lượng Iran, và hỗ trợ tình báo Iraq trong các hoạt động chống lại Iran. Saddam đã sử dụng khí sarin và mù tạt đối với quân đội Iran trong cuộc chiến đẫm máu – mà đã thấy 500.000 người chết – và cuộc xung đột kết thúc trong một bế tắc.
Tất nhiên, các lực lượng Mỹ đã kết thúc bằng việc lật đổ Saddam trong Chiến tranh vùng Vịnh vào năm 1990, điều cuối cùng dẫn đến việc ông bị hành quyết vào năm 2006.
Mối quan hệ giữa Mỹ với Iran cũng bị chao đảo khi Tổng thống Bush gọi Iran là thành viên của một “trục ác quỷ” mới. Ông Bush đặt tên Iran cùng với Iraq và Triều Tiên là mối đe dọa lớn nhất đối với phương Tây. Các quan chức Iran bị xúc phạm bởi tên gọi mới này, và tin rằng nó có ý nghĩa sâu xa hơn – gợi ý mong muốn thay đổi chế độ. Thời Tổng thống Barack Obama trước đây nói rằng Mỹ “không tìm kiếm sự thay đổi chế độ”.
Song các chuyên gia Trung Đông đã nói họ tin rằng ông Trump muốn thay đổi chế độ và thậm chí có thể ‘xâm chiếm Iran’.
Trong một trong những cuộc đụng độ gây sốc nhất giữa hai nước là Mỹ thực sự bắn hạ một hãng hàng không Iran – giết chết 290 người. Chuyến bay Iran Air IR655 trúng tên lửa của Mỹ khiến 290 người trên máy bay thiệt mạng nhưng nó cũng là nạn nhân của xung đột chính trị giữa Mỹ và Iran những năm 1980.
Ngày 3.7.1988, cách đây 29 năm, máy bay chở khách Airbus A-300 203 B2, số hiệu IR655, tên đăng ký quốc tế EP-IBU của hãng hàng không Iran Air bị bắn hạ trên vịnh Ba Tư. 274 hành khách cùng 16 thành viên phi hành đoàn thiệt mạng.
Tổ chức Hàng không dân dụng quốc tế ICAO xếp vụ bắn nhầm này vào hạng thứ 9 trong những thảm họa hàng không tồi tệ nhất lịch sử. Thủ phạm gây ra thảm kịch là tuần dương hạm USS Vincenne (CG-49), lớp Ticonderoga, một trong những chiến hạm hiện đại nhất thời điểm đó.
Hình ảnh đồ hoạ máy bay Iran Airbus A-300 203 B2 bị tên lửa Mỹ bắn hạ.
Mỹ đã chi hơn 61,8 triệu đô la cho gia đình nạn nhân, nhưng đã bị buộc tội không bao giờ xin lỗi về vụ việc.
Và đó là những mấu chốt mà theo DailyStar rằng lý do thực sự khiến Iran ghét Mỹ.
Trong khi đó, các chuyên gia Mỹ nhận định sự ngờ vực giữa Washington và Tehran có xu hướng lên mức cao hơn dưới thời chính quyền hiện nay của Mỹ sẽ làm gia tăng nguy cơ tính toán sai lầm và khả năng leo thang khi xảy ra một vụ việc.
Theo một nghiên cứu gần đây mang tiêu đề “Chính sách của Tổng thống Mỹ Donald Trump ở Trung Đông: Iran”, các chuyên gia về chính sách đối ngoại Joe Barnes và Robert Barron đến từ Viện Chính sách Công Baker thuộc Đại học Rice đã nghiên cứu chính sách của chính quyền Tổng thống Trump đối với Iran và phân tích những khác biệt về cách thức so với chính quyền của cựu Tổng thống Barack Obama. Hai chuyên gia này cho rằng mối quan hệ mang tính xây dựng giữa Mỹ và Iran đã có “triển vọng mong manh dưới thời của chính quyền Tổng thống Obama” và “triển vọng này thậm chí càng khó có khả năng diễn ra dưới thời Tổng thống Trump”.
Hai chuyên gia này phân tích rằng chính quyền Tổng thống Trump sẽ tìm cách giảm mạnh sự ảnh hưởng của Iran trong khi Liên minh châu Âu và các nước khác trong cuộc động quốc tế sẽ thận trọng trước nỗ lực nhằm cô lập Tehran hơn nữa. Theo họ, việc Iran mở rộng ảnh hưởng ở khu vực Trung Đông đã gây lo ngại cho các nhà hoạch định chính sách trong khu vực và tại Washington. Hai chuyên gia lưu ý kể từ năm 2011, các cuộc cách mạng trên toàn khu vực đã tạo ra những thách thức và cơ hội chiến lược cho Iran.
Việc Mỹ đơn phương quyết định tái áp đặt các biện pháp trừng phạt Iran có thể tạo ra sự bất bình với các đồng minh của Mỹ ở châu Âu. Ngoài ra, việc Washington bổ nhiệm ông Mike Pompeo làm tân Ngoại trưởng Mỹ, thay ông Rex Tillerson, càng phủ bóng đen lên tương lai quan hệ Mỹ-Iran, do ông Pompeo được xem là một nhân vật diều hâu trong vấn đề Iran và từng là người chỉ trích gay gắt thỏa thuận hạt nhân Iran.
Theo Dân việt
