Mỗi năm thiếu hàng tỉ kWh điện

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã khẳng định như vậy tại phiên trả lời chất vấn trước Quốc hội ngày 8-11, đồng thời đề nghị Quốc hội, địa phương, cấp ngành phát động phong trào sử dụng tiết kiệm điện để có nguồn bền vững, lâu dài.

Trả lời chất vấn đại biểu Quốc hội sáng 7-11, Phó thủ tướng Trịnh Đình Dũng thừa nhận “việc phát triển hệ thống điện đang gặp rất nhiều khó khăn, nếu chúng ta không có những giải pháp hữu hiệu, quyết liệt để tháo gỡ thì nguy cơ thiếu điện trong những năm tới là rất hiện hữu”.

Từ năm 2021 sẽ bắt đầu thiếu điện?

Trao đổi với phóng viên, đại diện Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cho biết doanh nghiệp (DN) này đang gặp nhiều khó khăn khi vận hành hệ thống điện trong 3 tháng cuối năm và năm 2020 do nhu cầu điện dự báo tiếp tục tăng trưởng cao, trong khi hệ thống điện hầu như không có dự phòng nguồn điện. Huy động nguồn từ thủy điện gặp khó do nhiều hồ đang ở gần mực nước chết.

Việc cung ứng than cho phát điện cũng chẳng khá hơn trong khi nguồn khí trong nước đã suy giảm… Để đảm bảo cho phát điện, EVN đã phải huy động nguồn chạy dầu với 178 triệu kWh, giá thành điện bị đội lên. Trong khi đó, nguồn điện tái tạo đưa vào vận hành và tăng trưởng cao, gây ảnh hưởng đến an toàn vận hành và ổn định hệ thống điện…

Với tốc độ tăng trưởng bình quân 8,6%/năm theo quy hoạch điện VII (điều chỉnh), mỗi năm sản lượng điện sản xuất cần bổ sung bình quân 26,5 tỉ kWh. Theo tính toán của Cục Điện lực và năng lượng tái tạo (Bộ Công thương), sản lượng thiếu hụt năm 2021 khoảng 6,6 tỉ kWh, đến năm 2022 tăng lên khoảng 11,8 tỉ kWh, năm 2023 có thể lên đến 15 tỉ kWh (tương ứng 5% nhu cầu).

Nguyên nhân dẫn đến nguy cơ thiếu điện là do nhiều dự án nguồn điện lớn bị chậm tiến độ so với quy hoạch. Có thể kể một số dự án của EVN chậm tiến độ như Quảng Trạch 1 (chậm khoảng 2 năm), thủy điện Hòa Bình mở rộng và Ialy mở rộng (chậm 2-4 năm), nhiệt điện Ô Môn IV (chậm khoảng 2 năm), Ô Môn II (chậm khoảng 5 năm)…

Nhiều dự án điện của PVN cũng chậm tiến độ ít nhất 3 năm như Thái Bình 2, Sông Hậu 1 và Long Phú 1, Nhơn Trạch 3 và 4. Tập đoàn Công nghiệp than – khoáng sản cũng có 4 dự án đều chậm tiến độ từ 2 năm trở lên như Na Dương 2, Quỳnh Lập 1…

Trao đổi với phóng viên, đại biểu Quốc hội Phùng Văn Hùng (Cao Bằng) cho rằng với nguy cơ thiếu điện đang hiện hữu, Bộ Công thương và Chính phủ phải đưa ra giải pháp kịp thời. “Những dự án đã đủ điều kiện tại sao không đôn đốc kịp thời, ngày đêm cũng phải làm để trình lên Chính phủ phê duyệt, rồi đưa ra những giải pháp có tính khả thi…” – ông Hùng nói.

Cho phép tư nhân đầu tư vào truyền tải điện?

Trong phiên chất vấn tại Quốc hội ngày 7-11, Phó thủ tướng Trịnh Đình Dũng cho biết ngoài việc xây dựng quy hoạch điện VIII với quan điểm đổi mới hơn, tới đây sẽ tập trung điều chỉnh quy hoạch điện VII, tiếp tục khuyến khích đầu tư điện mặt trời, điện gió và bổ sung các dự án điện khí.

Đặc biệt, xác định các dự án ưu tiên để huy động vốn đầu tư thực hiện và phải tập trung để tháo gỡ những khó khăn cho các dự án trọng điểm của ngành điện chậm tiến độ như nhiệt điện Thái Bình 2, Sông Hậu 1, Long Phú 1…

Ngoài ra, cần đẩy nhanh tiến độ các dự án đã xong thủ tục đầu tư để sớm thực hiện đầu tư như các dự án cụm nhiệt điện Vân Phong 1, cụm Nghi Sơn, cụm Nhơn Trạch, cụm Quảng Trạch; đẩy nhanh tiến độ các dự án chuỗi điện khí Cá Voi Xanh và lô B…; bổ sung quy hoạch, bao gồm cụm Sơn Mỹ, Long Sơn, Cà Ná, Bạc Liêu…

Trước mắt, ngoài việc nhập khẩu điện để bổ sung nguồn thiếu hụt, ngành điện sẽ tập trung đẩy nhanh tiến độ đầu tư các dự án truyền tải điện, trong đó có đường dây 500kV mạch 3 và đường truyền tải giải tỏa công suất cho các nhà máy điện mặt trời, điện gió.

Theo Bộ trưởng Bộ Công thương Trần Tuấn Anh, do trong nội dung của Luật đầu tư và Luật điện lực có quy định Nhà nước độc quyền trong truyền tải điện, nên không thể chủ động để đa dạng hóa được mô hình đầu tư trong các hệ thống truyền tải điện nhằm nâng cao năng lực giải tỏa công suất.

Tuy nhiên, Phó thủ tướng Trịnh Đình Dũng cho rằng cần phải hiểu độc quyền truyền tải là độc quyền về quản lý, còn liên quan đến đầu tư sẽ phải huy động các nguồn vốn xã hội để đầu tư.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Nguyễn Tâm Tiến – tổng giám đốc Tập đoàn Trung Nam – cho biết nếu được Chính phủ đồng ý, DN này sẵn sàng tham gia xây dựng đường dây truyền tải điện ở khu vực mà DN đang có dự án.

DN này cũng đang đề xuất với Chính phủ và Bộ Công thương cho phép tư nhân đầu tư trạm biến áp và đường dây 500kV để giải tỏa công suất của khoảng 20 dự án năng lượng tái tạo ở tỉnh Ninh Thuận thời gian qua bị cắt giảm công suất.

Theo đó, DN này sẽ đầu tư đường dây truyền tải dài khoảng 17km từ Thuận Nam về Vĩnh Tân (Ninh Thuận) và đường dây truyền tải này cũng nằm trong quy hoạch của Chính phủ.

“Nếu xây dựng 17km đường dây 500kV này, Nhà nước phải bỏ ra thêm 4.000 tỉ đồng, trong khi đó nếu để tư nhân xây dựng thì Nhà nước sẽ không mất khoản đầu tư rất lớn trên và phát huy được nguồn lực xã hội hóa” – ông Tiến khẳng định.