Trong chương trình giáo dục phổ thông mới, dạy học tích hợp là điểm mới, đòi hỏi sự thay đổi trong tổ chức dạy học.
Cụ thể, nội dung Chương trình Giáo dục phổ thông sẽ đổi mới theo hướng tinh giản, tăng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn, đặc biệt tích hợp cao ở các lớp học dưới và phân hóa dần ở các lớp trên.
Ở cấp Tiểu học và THCS sẽ thực hiện lồng ghép những nội dung liên quan với nhau của một số lĩnh vực giáo dục, môn học trong chương trình hiện hành để tạo thành môn học tích hợp; qua đó thực hiện tinh giản, tránh chồng chéo nội dung giáo dục, giảm hợp lí số môn học.
Ở cấp THPT, yêu cầu học sinh học một số môn học bắt buộc, đồng thời được tự chọn các môn học và chuyên đề học tập.
 |
Tích hợp: Giảm kiến thức trùng lắp
Theo Ban soạn thảo Chương trình, khi giải quyết một vấn đề thực tiễn thì học sinh không chỉ cần hiểu biết về một phương diện nào đó mà cần kiến thức tổng hợp nhiều lĩnh vực khoa học khác nhau. Mặt khác, kho tàng kiến thức của nhân loại ngày càng tăng trong khi thời gian học tập ở các trường phổ thông có hạn. Do đó, giáo dục phổ thông cần có giải pháp thích hợp để giải quyết mâu thuẫn này.
Dạy học tích hợp là một trong nhiều giải pháp mà các nước có nền giáo dục tiên tiến đã đưa ra từ hàng chục năm nay. Giải pháp này phù hợp với yêu cầu phát triển năng lực của người học, đồng thời góp phần “giảm tải” chương trình.
Thực tiễn thử nghiệm dạy học tích hợp ở Việt Nam trong nhiều năm qua cho thấy việc xây dựng chương trình môn học tích hợp giúp học sinh tránh được sự trùng lặp kiến thức ở nhiều môn học, nhờ đó phù hợp với thời gian học của học sinh trong nhà trường, góp phần giảm tải so với chương trình hiện hành.
Do đó, việc thiết kế môn học tích hợp Khoa học tự nhiên ở cấp THCS trong Chương trình GDPT mới của Việt Nam là một lựa chọn phù hợp với xu thế hội nhập quốc tế. Việc tích hợp Lịch sử và Địa lí thành một môn học (Lịch sử và Địa lí hoặc Khoa học xã hội, Nghiên cứu xã hội) không phổ biến như môn Khoa học tự nhiên, nhưng đã thực hiện ở nhiều quốc gia có nền giáo dục phát triển như Australia, Canada, Hàn Quốc, Mỹ, Nhật Bản, Pháp, Singapore,….
Tích hợp theo 3 hướng
Theo Ban soạn thảo, chương trình GDPT mới sẽ thực hiện dạy học tích hợp theo 3 định hướng:
Tích hợp nội môn: tích hợp giữa các mảng kiến thức khác nhau trong cùng một môn học, tích hợp giữa yêu cầu trang bị kiến thức với việc rèn luyện kĩ năng.
Tích hợp liên môn: tích hợp kiến thức của các môn học, khoa học có liên quan với nhau; ở mức thấp là liên hệ kiến thức được dạy với những kiến thức có liên quan trong dạy học; ở mức cao là xây dựng các môn học tích hợp.
Tích hợp xuyên môn: tích hợp một số chủ đề quan trọng vào nội dung chương trình nhiều môn học. Ví dụ, các chủ đề về chủ quyền quốc gia, phát triển bền vững, bảo vệ môi trường, bình đẳng giới, giáo dục tài chính…
Trong việc triển khai 3 định hướng trên, điều được dư luận đặc biệt quan tâm là việc xây dựng các môn học tích hợp.
“Ở cấp Tiểu học, các môn học tích hợp như Tự nhiên và Xã hội (ở lớp 1, lớp 2, lớp 3), Khoa học, Lịch sử và Địa lí (ở lớp 4, lớp 5) hình thành từ chương trình GDPT hiện hành đã trở nên quen thuộc. Giáo viên tiểu học vốn được đào tạo để dạy nhiều môn nên không gặp khó khăn trong việc thực hiện các môn học này.
Chương trình GDPT mới cũng tiếp tục duy trì môn Ngữ văn, một môn học tích hợp hình thành từ chương trình GDPT hiện hành. Môn học này tích hợp kiến thức của 2 ngành ngôn ngữ học và văn học, được dạy ở cả 3 cấp học.
Trong chương trình GDPT mới, Hoạt động trải nghiệm ở cấp tiểu học và Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở cấp THCS, THPT cũng là những hoạt động giáo dục tích hợp. Các hoạt động này tạo cơ hội cho học sinh tiếp cận thực tế, thể nghiệm các cảm xúc tích cực, khai thác những kinh nghiệm đã có và huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng của các môn học khác nhau để giải quyết những vấn đề của thực tiễn đời sống phù hợp với lứa tuổi.
Theo ban soạn thảo, 2 môn học dành được sự quan tâm nhiều nhất là Khoa học tự nhiên, Lịch sử và Địa lí ở cấp THCS.
Chương trình môn Khoa học tự nhiên được thiết kế thành 4 mạch chủ đề chung: Chất và sự biến đổi của chất, Vật sống, Năng lượng và sự biến đổi, Trái đất và bầu trời. Mỗi chủ đề vận dụng kiến thức của một ngành khoa học, tạo điều kiện cho giáo viên vốn được đào tạo đơn môn ở trường sư phạm có thể thực hiện chương trình. Bên cạnh đó, chương trình còn có một số chủ đề đòi hỏi tính tích hợp cao như biến đổi khí hậu, giáo dục sức khoẻ, giáo dục STEM, bảo vệ môi trường, phát triển bền vững,…
Chương trình môn Lịch sử và Địa lí gồm 2 phân môn Lịch sử, Địa lí. Nội dung của mỗi phân môn vừa bảo đảm tính độc lập tương đối vừa góp phần soi sáng, hỗ trợ nhau. Cùng đó, chương trình còn tạo cơ hội cho học sinh tìm hiểu một số chủ đề đòi hỏi tính tích hợp cao như: Các cuộc đại phát kiến địa lí, Đô thị – Lịch sử và hiện tại, Văn minh châu thổ sông Hồng và sông Cửu Long, Bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của Việt Nam trên Biển Đông.
Theo Ban soạn thảo, phương thức và mức độ tích hợp như trên phù hợp với trình độ đào tạo, năng lực dạy học của giáo viên và khả năng tiếp nhận, vận dụng kiến thức của học sinh. Đồng thời, cũng bảo đảm tính hệ thống của các kiến thức cốt lõi.
 |
| GS Nguyễn Minh Thuyết, Tổng chủ biên chương trình giáo dục phổ thông mới. |
Tổ chức dạy các môn học tích hợp ra sao?
Cụ thể, việc dạy học tích hợp ở cấp tiểu học và dạy học môn Ngữ văn ở 3 cấp học được thực hiện như trong chương trình hiện hành.
Các Hoạt động trải nghiệm, Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp của mỗi lớp do giáo viên chủ nhiệm phụ trách, thực hiện theo kế hoạch của nhà trường. Tùy từng hoạt động cụ thể, giáo viên chủ nhiệm phối hợp với giáo viên môn học, cán bộ tư vấn tâm lí học đường, cán bộ Đoàn -Đội, phụ huynh để tổ chức.
Giáo viên và nhà trường cũng cần báo cáo chính quyền địa phương, phối hợp với các tổ chức, cá nhân trong xã hội để hướng dẫn học sinh tham gia các hoạt động lao động công ích, thiện nguyện.
Về các môn Khoa học tự nhiên, Lịch sử và Địa lí ở cấp THCS, với phương thức và mức độ tích hợp của chương trình các môn này, các tổ chuyên môn phân công giáo viên dạy mạch chủ đề phù hợp với chuyên môn của mình trên cơ sở bảo đảm sự phối hợp giữa các giáo viên trong việc dạy học và đánh giá kết quả học sinh. Đây là giải pháp mà các nước phát triển như Anh, Hoa Kỳ vẫn thực hiện lâu nay.
Theo Bộ GD-ĐT, các trường sư phạm đã có kế hoạch xây dựng chương trình đào tạo giáo viên dạy học các môn Khoa học tự nhiên, Lịch sử và Địa lí và chương trình bồi dưỡng giáo viên đơn môn để dạy các môn học này.
Những giáo viên có điều kiện và nguyện vọng có thể theo học chương trình bồi dưỡng ở trường sư phạm, bổ sung kiến thức chuyên môn, nghiệp vụ để tiến tới đảm nhiệm được việc dạy toàn bộ môn học. Chương trình bồi dưỡng được tổ chức thực hiện theo hình thức tích lũy tín chỉ nên giáo viên có thể sắp xếp thời gian hợp lí để theo học và hoàn thành chương trình.
Nguồn: vietnamnet
